FOFTİ

Yaşadığımız toplumsal düzenin insanların birbirlerine karşı kendi doğal ve gerçek kişiliklerini maskelemek durumunda kaldıkları bir tiyatro düzeni gibi olması biraz da toplumsal ilişkilerinin tabiatı gereğidir. Aksi durumda insanlar birbirlerine en doğal içgüdüleriyle davranmaya kalkıştıklarında insana özgü bir toplumsal hayat mümkün olmaz.

Paradoks tam da budur: insan doğası itibariyle doğadan uzaklaştığı ölçüde insanlaşıyor. Bu açıdan bakıldığında, doğallık kutsamasının insana uyan bir yanı yok. İnsan doğadan veya doğallıktan uzaklaşmadıkça insanlaşamıyor. Eğer öyleyse insanlar doğallık özlemlerini ifade ederken insanlıktan bıkmış olduklarını mı ifade etmiş oluyorlar? Doğallıktan uzaklaşıp insanlığa yaklaşırken neyi kaybediyoruz ki insanlar onu özlüyorlar veya doğallıktan uzaklaşırken kaybettiğimiz şeyi kaybetmek bir kader midir?

İlk mülahazada insanların doğallığı kutsarken veya özlerken, aslında aradığı şeyin dürüstlük olduğunu söyleyelim de, doğallık arayışını tamamen harcamayalım. Medeniyetin ikiyüzlülüğün, zarif ihanetlerin, ucuz cesaretlerin sahnesi olduğu durumda sıkıntılarını ortaya koyduğunu biliyoruz.

Sosyallik adına, oynamak durumunda olduğumuz tiyatroların sahne arkası ile sahne önü arasındaki mesafenin fazla açılması, birbirine taban tabana zıt hale gelmesi insanlardaki moral çöküntüyü de beraberinde getirir. Zira giderek bu çelişki ikiyüzlülük olarak yaşanmaya ve hissedilmeye başlanır.

Günlük sosyal ilişkilerimizin genel görüntüsü bu iken, uluslararası ilişkiler düzeninin bu açıdan çok daha çarpıcı bir tiyatro sahnesi oluşturduğunu tekrarlayalım. Herkesin gerçek yüzünü, niyetini ve söylemini diplomatik nezaketin ardına gizleyerek performans sergilediği bir sahne. Bu tiyatro sahnesinin arkasında işler çok daha farklı yürüdükçe sahne önünün inandırıcılığı da yitiyor tabii.

Bu tiyatronun tiyatro vasfını, ikiyüzlü vasfını ortaya koyan vakalar da oluyor. Bu tür vakaların çarpıcılığı oranında aslında bütün bir tiyatro sahnesinin düzenini yeniden kurma gücü olabiliyor. 15 Temmuz, darbe teşebbüsü bu maske indirici vakalar arasında çok özel bir yeri olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

15 Temmuz darbe teşebbüsü karşısında dost görünen uluslararası aktörlerin tiyatroda taktıkları demokrat maskenin kendilerini aslında ne kadar da sıkmış olduğunu ve Türkiye’deki darbe haberinin onlara bu maskeleri bir an için nasıl bir kenara atabilme lüksü sağlamış olduğunu gördük.

Darbenin ilk saatleri ile darbenin başarısızlığa ulaştığının anlaşıldığı saatler arasında kimlerin neler söylediği bir bir ortaya döküldü. Bu esnada herkesin yüzüne taktığı demokrasi maskesinin ne kadar rol icabı ne kadar kendisinin gerçek yüzü olduğu da anlaşılmış oldu.

Darbe teşebbüsünün kendilerine henüz umut vaat ettiği ilk saatlerde Amerika’da yayın yapan meşhur FOX TV’ye bağlanan çok sayıda ABD’li politikacı ve yazar Türkiye’de darbenin darbenin olma ihtimalini büyük bir coşkuyla karşılayan yorumlar yapıyordu. Türkiye’de işlemekte olan bir demokrasiye karşı, demokrasiyi ilelebet mezarına gömecek bir darbe teşebbüsü onlar için bir hayli sevindirici geliyordu. İddia ettikleri demokrasi, insan hakları, özgürlükler gibi değerlerle bu yapılanın hiçbir sorununu görmüyorlardı. Üstelik İslam’la özdeşleştirdikleri Erdoğan’a karşı darbe yapan darbeci askerlerden aslında bütün beklentileri kendilerini İslam’dan kurtarmak olduğunu da gizlemiyorlardı.

ABD’de bunlar olurken AB ülkeleri ne durumdaydı? Onlar da darbenin gerçekleştiği saatlerde iki gün boyunca, yani darbecilerin 250 kişiyi öldürüp 2200 kişiyi de yaraladıkları esnada susup olanları izlediler. Ne zaman konuştular? Bu katliamların faili olan darbecilerin tutuklanması görüntüleri üzerine devreye girip, bu darbecilere yapılan muameleden dolayı kaygılarını ifade etmek üzere konuştular. Böylece aslında Türkiye’de demokrasinin yok olması pahasına da olsa darbenin gerçekleşmesi beklentisi içinde olduklarını o kadar beli ettiler ki.

Bu beklentileri o kadar yüksekti ki, o esnada yıllardır iddia ettikleri bütün demokrasi, insan hakları, darbe karşıtlığı, ifade özgürlüğü gibi bütün değerlerini boşa çıkardıklarını fark etmiyorlardı bile. Bütün onlar aslında oynamak istedikleri bir tiyatronun repliklerinden ibaret. Kendileri için hiçbir anlamı olmayan replikler. Oyunun diğer partnerlerini istedikleri gibi oynamaya ikna etmeye veya mecbur bırakmaya yarayan replikler.

Aynı şekilde BAE-Mısır ve SA merkezli medyanın Türkiye’deki darbe teşebbüsünü nasıl verdiğini de gördük. Skynews’in spikeri saatlerce müjde verir gibi yaptığı yayınlarını, darbenin başarısız olduğunu anladığı anda “maalesef” kaydıyla yapmaya başlamıştı: “Türkiye’de darbe maalesef başarısız oldu” cümlesi yeterince şey anlatıyordu.

15 Temmuz bu anlamda kimin nerede durduğuna, kimin hangi iddiasına ne kadar sadık olduğuna dair muhteşem bir imtihandı aynı zamanda.

Kendi partisinin milletvekilleri darbeye karşı açık tavır koyduğu halde Kemal Kılıçdaroğlu’nun darbe karşısındaki tavrı çok çelişkili oldu. İlk zamanlarda darbeye karşı oluşmuş genel konsensusa katılsa bile kısa bir süre sonra darbeyi yapanların savunma söylemlerini tekrarlayarak olayı bir senaryo olarak nitelemesi, yüzüne kime, nasıl görünmek için, ne tür bir maske takmış olabileceğini düşündürttü. Maskeleri indiren, tiyatronun arka sahnesini bütün çıplaklığıyla gösteren 15 Temmuz bütün dünyanın gözünü açarken, Kılıçdaroğlu’nun gözünü kapattıran şey neydi?

Sorumlusu veya bir parçası olduğu bir büyük senaryoyu çökerten destan karşısında, ortaya çıkan açık gerçekliğin de ardında başka bir senaryo görme veya iddia etme arzusu neyin nesiydi?

Dünyanın kurulu düzeni herkesin gönüllü olarak katıldığı, herkesin bu oyun için asıl kişiliğinden, kimliğinden feragat ederek, kendisine yazılmış role uygun kostümleri takınıp maskeleri giydiği bir tiyatro oyunu gibidir.

Öyle diyordu Erwing Goffman, bir süre önce devamını yazacağımızı vaat ettiğimiz kitaplarıyla ilgili yazımızda. Birbirimize rol yaparak yaşıyoruz aslında. Herkes yaptığı rolle kendi doğallığının dışına çıkıyor ve bu hayatımızın rutini. Herkes bu rutine hazırlanarak katılıyor.

Tuhaf olanı çoğu kez doğallığı da savunan, onu yücelten bir söyleme de hep birlikte prim veriyor olmamız.

“Ya olduğun gibi görün ya da göründüğü gibi ol” diyeni beğeniyoruz. Bu sözün sözler içinde bir yeri oluyor. Oysa gerçekten sosyal ilişkilerde protokolleri aşarak olduğu gibi görünen birine dünyayı dar edebilir, onu hep birlikte linç bile edebiliriz.

Düşünsenize bir öğretmensen öğretmenin gerektirdiği hal ve davranışları, rolünün gerektirdiği repliklerle, kostümlerle oynamanız gerekiyordur. Doğal, içinden geldiği gibi davranan bir öğretmenin veya doktorun veya babanın veya annenin neler yapabileceğini kimse kestiremez bile. Çünkü insanın doğal davranmaya başladığında içinden ne tür davranışlar sergileyeceğinin haddi hesabı yoktur. İnsanoğlunu tutan gelenekler, habituslar, davranış kalıpları olmadığında önünde sınırsız davranış seçenekleri vardır.

Rolümüzü biraz da insanların bizden olan beklentileri yazıyor ve bizim o beklentilere cevap vermekten ne beklediğimiz de belirliyor.

Tabi bir de bu temel davranış düzeyinin ötesinde insanların kurdukları tiyatro düzenleri vardır. Uluslararası ilişkiler düzeni bir ölçüde bu tiyatronun sahnelendiği yerdir. Kimsenin gerçek yüzünü diplomatik söylemlerde göstermediği halde, hatta sadece kendisine yazılan replikleri ifade ettiği, kendisinden beklendiği gibi davrandığı halde, fiilen herkesin kendi doğal rolünü oynadığı sahneler.

Bu tiyatro sahnesini bozan, sahne arkasını gösteren sıradışı liderler olur. Hiç kuşkusuz Trump onlardan biridir. Görevi devraldığı günden beri Körfez ülkeleri ile ABD arasında AB ülkeleri ile ABD arasında süregelen tiyatronun tiyatroluğunu kendi sıradışılığıyla gözler önüne seren bir performans sergiledi.

Bu tiyatronun tiyatro vasfını, ikiyüzlü vasfını ortaya koyan vakalar da oluyor kuşkusuz. 15 Temmuz, Mısır’daki darbe ve Kaşıkçı vakalarının bu maske indirici vakalardan olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

Yaşadığımız dünyadaki gelişmeleri bir teorinin sınırları içine sığdırmak mümkün değil. Sosyal dünyayı tiyatro ve maskeler metaforu üzerinden teorileştiren Goffman Benliğin Sunumu isimli, temel tezini ortaya koyduğu ilk büyük eserinden sonraki çalışmalarda da benliğin sunumunun farklı düzeylerine yoğunlaşarak tezini daha da detaylandırmaya çalıştı.

Damga isimli yine meşhur kitabında Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine (Çev. Ş. Geniş, L. Ünsaldı, S.N. Ağırnaslı, 2014) düşünürken özellikle toplumda hastalık, suç veya başka kimlik özellikleri dolayısıyla damgalanmış insanların toplum içinde oluşturduğu farklı gruplaşmaların bir tür sembolik etkileşimci analizini de üstlenmiştir.

Bu kitabından hareketle bir toplumda azınlık kimliklerin nasıl bir damgalanmayı temsil ettiği üzerinde düşünülebilir. Frantz Fanon’un meşhur örneğiyle, apartheid döneminde Güney Afrika’da bir zencinin yolda yürürken karşıdan gelen bir kadının yanındaki çocuğun önce “bak anne bir zenci” deyişi ve yaklaştıkça bu sözü bu sefer endişeyle, sonra korkarak tekrarlaması ve iyice yaklaştığında annesinin kucağına atlayışı hatırlanabilir. Bu örnekte o zencinin kendisini nasıl gördüğü, o çocuğun ve annesinin kendisini nasıl gördüğüne dair bilinci ve bu bilinçle izlenimlerini idare etmede dayandığı sınırlar tam da Goffman’ın örselenmiş kimliğin idare edilmesine dair yazdıklarını çok iyi anlatıyor.

Goffman’ın Etkileşim Ritüelleri: Yüz Yüze Davranış Üzerine Denemeler (çev. Adem Bölükbaşı, 2017) ile Tımarhaneler: Akıl Hastalarının ve Kapatılmış Diğer Kişilerin Toplumsal Durumu Üzerine Denemeler (çev. Ebru Arıcan, 2015) isimli kitapları da, izlenimlerin idaresinin biri günlük hayat içinde tam sahne performansı olarak gerçekleştiği ritüeller düzeyinde diğeri ise akıl hastalıkları için tahsis edilmiş ve kendisinin “tam kurum’ olarak ayırt ettiği mekanlarda, akıl hastanelerinde, doktor-hasta ilişkilerinin çok radikal biçimde maskelenerek, dekorlanarak, ortaya konulduğu performans düzeyinde ele alınmaktadır. Günlük hayat içindeki yüzyüze ritüeller ise tam bir sahne performansı içinde jestler, mimikler, beden dili gibi araçlar yoluyla ortaya konulur.

Goffman’ın metinlerini Michel Foucault’nun deliliğin doğuşu ve akıl hastaneleri ve hapishanenin doğuşu üzerine yazdıkları paralelinde okumak ayrıca ilginç ve velut bir yöntem olabilir. Ancak Goffman’ın insana sosyal hayat içinde verilmiş rolleri oynama konusundaki yükümlülüklere yaptığı vurgu bireyi kendi performansında bir özgünlük ve fark ortaya koymaktan alıkoyan bir determinizme izin vermez. Marx’ın Lois Bonabart ve 18 Brumaire’in girişinde kıça atıf yapılan sözü “tarihi insan yapar, ama kendisine yazılmış rolü oynayarak” derken insana biçtiği determinist kadere prim vermez Goffman.

Aynı şekilde Durkheim ve sonraki yapısalcı işlevselcilerin insanı tamamen toplumun belirlediği, kendine ait bir varlığı olmadan büyük organizmanın mukadder bir organına indirgendiği, bireye hiçbir varlık alanı tanımayan anlayışa da izin vermez. Toplumda aldığı yere göre kendisine önceden biçilmiş rolleri oynarken ortaya koyduğu performans ona aynı zamanda bir fark ortaya koyabilecek kadar çok seçenek de sunmaktadır.

İnsan kendisine ne rol yazılırsa yazılsın sonsuz davranış seçeneklerine sahiptir ve her zaman uluslararası veya ulusal veya yöresel zulmü bir kader gibi gören anlayışa karşı özgürce varolmanın bir yolunu bulabilir. Goffman’ın dramaturjisi her zaman bir başka ihtimal olabileceğini de bir kez daha hatırlatır.

Goffman’ın Metis Yayınlarından çıkan Benliğin Sunumu isimli kitabından daha önce bahsetmiştik. Burada bahsettiğimiz diğer üç kitabı da Heretik Yayınlarından başarılı çeviri ve baskılarla çıkmış.

Çeviri ikamesine hala epey bağımlı olan düşünce hayatımız açısından önemli bir kazanım.

Toplum, tabiatı itibariyle sabit bir yapı değil, sürekli değişen, dönüşen dinamik bir yapıdır. Türk toplumu da bundan bağımsız değildir elbet.

Sosyologlar Türkiye’nin Toplumsal Yapısından bahsettiklerinde genellikle ve adeta Türkiye’nin hiç değişmeyen, tarihe direnen özsel niteliklerini ortaya koyduklarını düşünürler. Bunu yaparken Türkiye’ye ait çizdikleri bir resmi veya en iyi ihtimalle çektikleri bir fotoğrafı Türkiye’nin bütün zamanlar için geçerli bir özelliği olarak sunmaktan geri durmuyorlar.

Oysa hiçbir gerçeklik fotoğraf karesinde dondurulduğu yerde kalmıyor. Fotoğraf belki belli dönemler ve mekanlar için bir şeyler söyler ama bugünün gerçekliği hakkında bize az şey söyler.

İyi bir sosyoloji o yüzden gerçeklik hakkındaki bakışını sürekli güncelleyerek, bakış açısını ve hatta kavramlarını değiştirerek toplumun değişim hızına yetişmek, ona karşılık vermek durumundadır.

Aslında gerçeklik hakkında teorik bakış açılarından ziyade romanların daha iyi bir sosyolojik bakış açısı sunduğu hiç de yabana atılır bir düşünce değildir. Teoriler ve doktrinler gerçekliği dondurur, roman serbest bırakır. O serbestliği yakalayan iyi bir okuma gerçekliğe dair daha güçlü bir sağduyu bilgisini üretir. Daha iyi bir çalışma biçimi tabii ki romanla teori arasındaki köprüyü kurabilmekten, teoriye hizmet etmek yerine onu toplumu daha iyi anlamak üzere bir metafor olarak kullanabilmekten geçer.

Peyami Safa’nın meşhur Fatih Harbiye romanı mesela, yazıldığı dönemden beri Türkiye’nin Batılı-Batıcı, laik özenti kesimiyle muhafazakar, gelenekçi kesimi arasındaki gerilimin, çatışmanın veya karşılaştırmanın önemli bir metaforu olmuştur. Her iki toplum kesimine Fatih ve Harbiye semtleri üzerinden yakıştırılan özellikler kuşkusuz bugün çok farklı yerlere doğru gelişmiştir. İstanbul genel olarak çok farklı dinamiklerin etkisi altında bu metaforik klişenin ifade ettiklerinden çok daha fazlasını veya farklısını taşıyor artık. Ayrıca gelenekselcilik veya muhafazakarlık da kendi içinde değişimler yaşamaktadır.

AK Parti’nin bir siyasi hareket olarak diğerlerine nazaran en önemli gücünün baştan itibaren sosyolojiye ve toplumu anlamaya dönük bütün verilere kulak kesilmesi olduğunu zaman zaman burada ifade ettik. Gerçekten de 2001 yılında kurulurken, kendi programını ve söylemini kurarken de sonradan bütün icraat ve seçim süreçlerinde bu AK Parti’nin en ayırdedici özelliklerinden biri oldu.

Bilhassa seçim dönemlerinin ardından “nerede hata yaptık?” sorusuna odaklı olsa da genel olarak toplumda yaşanan değişimin izlerini takip etmek siyasette şimdiye kadar başarmış olduklarının en önemli sırrını oluşturmuştur.

Son zamanlarda ise bu şekliyle sosyolojinin ihmal edildiğine dair epey şey duyuyor, görüyoruz. Bu ihmalin siyasi hareketi nereye doğru götürebileceğine dair bir uyarıya bile gerek yok aslında. İbn Haldun’u bu aralar çok daha dikkatli ve özenli okumak gerekiyor. Tarih bugüne ışık tutacak ibretlerle doludur. Bugün kat edilen başarılar asla bugünün insanının ilk defa kat ettiği başarılar olmadığı gibi yanlışlar da bugün ilk defa keşfedilerek yapılmış yanlışlar değildir.

Tarih tekerrür ediyor, ibret alınmadığı için tabii ve tekrar ettiği ölçüde ilki trajedi olarak yaşananların bir komediye dönüşme ihtimali de çok fazla oluyor.

AK Parti’nin ilk zamanlar çizdiği toplum resminde kendisini en güçlü hissettiği, geleneksel anlamda Fatih ile bizzat AK Parti kent siyasetinin inşa etmiş olduğu Başakşehir üzerine çok ufuk açıcı bir sosyolojik çalışma var elimde. İrfan Özet’in Muhafazakar Mahallenin iki önemli örneği olarak nitelediği Fatih ve Başakşehir’de “iktidar ve Dönüşen Habitus”u incelediği kitabı bir bakıma AK Parti tabanının kendi özdüşünümselliği için, yani kendini görüp anlayabilmesi için ayna niteliğinde bir çalışma olmuş.

Sadece Fatih ve Başakşehir üzerine değil, belki AK Parti’nin kendini güçlü ve zayıf hissettiği belli yerler için özel olarak bu tür çalışmaların yapılması, sadece iktidarı sürdürmenin bir tedbiri olarak değil, daha münasip, ilkelerle gerçekler arasındaki mesafeleri daha iyi dikkate alan siyasetler geliştirebilmek için önemlidir.

Fatih ve Başakşehir toplumun madun, göçmen, sınıf atlamaya çalışan, küçük ve ortasınıf kesimlerini barındırsa da, son 17 yıl içinde, siyasi anlamda iktidarla olan eklemlenmişlikleri bu iki kentsel mekana çok farklı bir hava kazandırmıştır. Bu süreç içinde Anadolu’nun farklı yerlerinden ya bu dönemde gelmiş veya önceki dönemde gelmiş olup tutunmaya, yükselmeye fırsat arayan kesimlerin izledikleri süreçler, bu kentsel mekanlara girerken karşılaştıkları sorunlar, gerilimler ve 17 yıl sonrasında ortaya çıkan manzara… Bu sefer Suriyeli veya başka ülkelerden gelen göçlerin sadece az önce gelip yerleşmiş olan kesimlerce nasıl karşılandığına dair hikayeler…

Kitapta muhafazakar, İslamcı STK’ların bu göçü karşılama, yönetme ve onanla ilgili siyasetler geliştirme ile ilgili hikayeleri anlatılırken bir yandan da STK’ların habitusunda zamanla yaşanan değişime dair tespitler üzerinde fazlasıyla durulmayı hak ediyor. “İktidar aygıtına dönüşen STK ağları” ifadesi mesela çok şey söylüyor. Muhafazakar iktidarla eklemlenmiş haliyle STK’lara üyeliğin tam gönüllü bir faaliyetten ziyade kariyer için bir basamağa dönüşmüş olması. Bundan mustarip bir STK temsilcisi durumu şöyle ifade ediyor: “Ben dava adamı arıyorum. Onlar ise, ‘imkanlarım ne olacak?’ diyor” (s. 107).

Kuşkusuz hem Başakşehir hem Fatih Türkiye’nin sosyolojik gelişimini izlemek açısından tam bir laboratuvar gibi, ama isabetli bir siyaset için, siyaseti güncellemek için de dikkatle izlenmesi gereken mekanlar.

Özet’in çalışmasını okurken, bizzat kendisi tarafından kendi doktora çalışması için yapılmış olmasa AK Parti tarafından kurumsal olarak yaptırılmalıydı diye düşündüm. Tabi benzerlerini de…

(İrfan Özet, Fatih Başakşehir: Muhafazakar Mahallede İktidar ve Dönüşen Habitus, İstanbul: İletişim Yayınları, 2019).

Biz kendimizi nasıl görüyor olursak olalım, kendi içimizde demokratik siyasetin gerilimlerini hangi şiddette yaşıyorsak yaşayalım, bunu yaşarken zaman zaman kendimizi ne kadar hor görürsek görelim, Türkiye bugün dünya için bir yandan da mukadder etkin rolünü oynamaya devam ediyor.

Türkiye esasen Ortadoğu coğrafyasında yüzyılın değişimi sayılabilecek Arap Baharı sürecinde hiçbir şey yapmayarak, sadece kendisi olarak, sadece kendi yolunda ilerleyerek halklara ilham kaynağı oldu. Arap Baharında sokaklara dökülen halkların aradığı şey özgürlük, onur ve ekmekti. Yüzyıldır özgürlüklerini kısıtlayan sömürge ajanı gibi çalışan kendi yöneticilerinin kendilerine anlattıkları masallar Türkiye’nin Erdoğan şahsında dünya sistemine karşı sergilediği bağımsız, onurlu duruşla bir anda çökmüştü.

Erdoğan’ın İsrail Devlet Başkanına “one minute” çıkışı, ülkelerine dayatılan İsrail merkezli uluslararası ilişkiler düzeninin bir kader olmadığını, başka türlüsünün de mümkün olduğu gerçeğini artık gizlenemeyecek bir biçimde ortaya koymuştu. Kendi liderleri bu düzene boyun eğiyorlarsa bu zorunluluktan değil ancak kendi liderlerinin kendi halklarıyla hiçbir bağları olmaması dolayısıyla olduğunu da göstermişti.

Sokaklara dökülen Arap halklarının en bariz sloganı “halk istiyor” idi (eşşa’b yurid). Halk, rejimin yıkılmasını, yeni bir rejimin kurulmasını, özgürlüğü, onuru, bağımsızlığı, iyi, dürüst ve şeffaf yönetimi “istiyor” idi. Halkın bir şeyi istemesinin bugünün Arap devletleri için ne kadar tuhaf bir şey olduğunu belki Türkiye’de veya dünyada birilerine anlatmak o kadar kolay değildir. Bir şey isteyen bir halk?! Bu da nesi?! Halk kim ki, bir şey isteyecek? Halk dediğiniz şey de ne? Otursunlardı oturdukları yerde.

Arap halklarının toplam üç yıl kadar süren baharlarını kışa çevirmeye kalkışan Karşı devrim sürecini başlatanların anlayışı tam tamına bu. Bu anlayış bugün İslam dünyasındaki demokrasi taleplerinin karşısındaki anlayışın belki kaba ama en gerçek ifadesi. Nerede demokratik bir gelişme varsa orada en kirli yöntemleri devreye sokarak bu gelişmeleri boğmaya, yok etmeye ve o halkların başına yine sadece kendilerine sadık en kirli yöneticileri getirmeye çalışıyor.

Libya’da, mesela, iyi kötü yürüyen bir mutabakat hükümeti ve ulusal diyalog var. Halk 40 yıllık bir diktatörden sonra kendi kendini yönetme tecrübesini, devlet kurumlarını tesis etme sürecini ilk defa yaşıyor. Başarırsa başkalarına da örnek olacak çok tehlikeli bir model olabilir. BAE, darbeci Sisi ile birlikte, orada Hafter diye bir eski generalin eline verdiği silahlarla bu halk iradesine karşı darbe yaptırarak boğmaya çalışıyor. Mısır’da yaptığının çok daha kabasını, çok daha münasebetsizini yapıyor. Eline bir de “teröre karşı savaş” diye bir sertifika verdiğini zannederek terörün dik alasını yaptırdıkları Hafter’le yapmaya çalıştıkları tek şey demokrasiyi yolun başındayken katletmek.

Nasıl olsa petrol ve dolar sözkonusu olduğunda gözleri ne insan hakları ne demokrasi ne de savaş suçlarını görmeyen Fransa gibi Avrupalı destekçileri bulmaları da zor olmuyor.

Ne Avrupa’nın ne de ABD’nin Arap-İslam dünyasının demokratikleşmesi gibi bir dertleri ve hedefleri olmadığı özellikle Arap Baharı süreci içinde net bir biçimde görüldü. Tek düşündükleri şey bu ülkelerin halklarının ve kaynaklarının kontrol altında tutulması. Bu kontrolü sağlarken bazen en çirkin yüzlerini ortaya koyabiliyorlar. Libya’da, Libya’nın kaynaklarına çökmekten başka bir anlama gelmeyecek şekilde, şimdiden işledikleri savaş suçları dolayısıyla uluslararası ceza mahkemesinde yargılanması mukadder Hafter gibi biriyle suç ortaklığına girebiliyorlar.

Bu açıdan bakıldığında Türkiye’nin 31 Mart mahalli seçimleri ve 23 Haziran’da tekrarlayan İstanbul seçimlerinden sonra gerek Avrupa medyasında gerekse Mısır, BAE ve SA medyasında yapılan haber ve yorumlar tam evlere şenlik türünden.

İstanbul seçimlerinin CHP tarafından alınmış olması dolayısıyla zil takıp oynayacaklar neredeyse. CHP’nin kazanmasını “Erdoğan’ın sonu” diye karşılıyorlar ve müjdeleyici bir haber olarak görüyorlar. Hiç şaşırmıyoruz tabi.

Türkiye’nin iç siyasetinde AK Parti veya Erdoğan’ın neticede halk iradesinin tecellisi olarak görüp kabul ettikleri neticeler bilhassa Arap medyası için Türkiye modelinden, dolayısıyla demokrasi ihtimalinden kurtuluşun müjdesi gibi algılanıyor. Ama Türkiye’de de bütün umutlarını bir demokratik sürecin işleyişine bağlamış olmaları, demokrasinin tam anlamıyla işliyor olması dolayısıyla alınan bir neticeye kulak kesilmiş olmaları başlı başına trajikomik bir durum.

Elbette CHP’nin kazanmasını veya AK Parti’nin İstanbul’u kaybetmesinin adını “demokrasinin sonu” diye koyup sevinçlerini bu başlık altında ifade ediyor değiller. Ama AK Parti’nin onlar için İslam dünyasında demokrasinin adı olduğunu çok iyi biliyorlar ve onun kaybetmesinde onları asıl heyecanlandıran “demokrasinin sonu” ihtimalden başkası değil.

Bu sevinçleri onların batılı müttefikleriyle birlikte arsızlıklarından başkasını göstermiyor tabi. Türkiye’de bazı şehirlerin idaresini belki AK Parti kaybetti ama demokrasi kaybetmedi, bilakis kazanan demokrasi dolayısıyla AK Parti’nin kazancı da çok oldu. Çünkü AK Parti’yi Türkiye’de var eden şey demokrasiydi, yani kendi ülkelerinde boğmaya çalıştıkları halkın iradesiydi. Bugün aynı halkın iradesi İstanbul’un idaresi için AK Parti’ye değil başka birine karar verdi diye ne Türkiye kaybeder ne İstanbul ne de AK Parti. Ama bu güzel Türkiye modelinden almaları gereken asıl dersi almadıkları için kaybetmeye devam eden yine kendileri oluyor.

Türkiye’de AK Parti’nin kaybetmesi için halkın iradesine, demokrasiye, seçimlere güvenen bu ülkelerde gerçekten en son ne zaman gerçek anlamda bir seçim olmuştur? Türkiye’deki seçimlerin AK Parti’ye karşı gelişmesini büyük bir coşkuyla karşılayan BAE ve SA medyasına karşı bir Arap genci şöyle soruyor: “sahi siz en son ne zaman bir seçim yaptınız? Haa, hatırladığım kadarıyla bütün kabilelerinizden temsilcilerin olduğu bir heyetiniz bir adam seçmişti, onu da kendilerini ihya etmek üzere gelen peygamberi öldürmek için seçmişti.”

Arap halklarına ilham veren ve onları kendi iradelerine sahip çıkmaya motive eden modeliyle Türkiye 23 Haziran’da bu yolun sonuna değil en çarpıcı yerine gelmiş oldu.

17 yıldır tek başına iktidarda olan AK Parti’ye muhalif olan bir partinin İstanbul ve Ankara’yı kazanabilmiş olması Türkiye’de demokrasinin gerçek anlamda ve büyük bir olgunlukla işlemekte olduğunu ispatlamış durumda.

Demek ki, birilerinin kaygılanması için şimdi daha fazla sebep var.

Türkiye’yi en iddialı olduğu yerden, dünyaya en çok parladığı yanından vurmaya çalışıyorlar.

Son yıllarda ortaya koyduğu insanlık destanını boşa çıkarmaya çalışıyorlar. Son 8 yıldır Türkiye dünyada insani yardım ve siyaset konusunda bütün dünyaya örnek oluşturan bir performans ortaya koyuyor.

Doğrudur, dünyanın en zengin ülkesi değil, ama dünyanın en cömert ülkesi. Sadece devletiyle değil, toplumuyla, halkıyla, sivil toplum örgütleriyle, topluluklarıyla.

Bugünün acımasız dünyasında zulüm ayyuka çıkmış durumda. Merhametini yitirmiş dünyanın sığınağı, kalpsiz dünyanın kalbi olmuş Türkiye. Zulüm ne kadar çok olsa da Türkiye varsa umut vardır diyor insanlar. Türkiye Allah’ın merhametinin tecelligahı gibi, devletiyle, milletiyle sığınanlara kucak açtı, açılan yaraları sarmaya çalıştı, kayıplar için teselli etti. Bu haliyle Türkiye yüceldi, büyüdü. Ama verirken Allah kazancına bereket verdi. Verirken kazandı. Onca badireden biraz da bunun inayet ve bereketiyle sağ selamet menziline yaklaştı.

Bir yandan da Türkiye bu cömertliğiyle birilerinin vicdanını rahatsız etti. İhtiyaç halinde olanlara yardım elini uzatmamak için binbir mazeret ileri sürenler Türkiye’nin bu insani politikalarından zannetmeyin çok memnun oluyorlar. Hoş, Türkiye karşılamasa göç dalgaları kendilerine erişecek korkusuyla Türkiye’ye minnettarlık duyanlar da var. Ama bir de Türkiye’nin son yıllarda bu insani siyasetiyle kazandığı statüye göz dikenler de fazlasıyla mevcut.

“Kendileri infak etmedikleri gibi senin de infak etmenden rahatsızlık duyarlar.” Çünkü senin infak etmen onların da infak etmeleri gerektiğini hatırlatıyor ve çünkü kendi malları üzerinde fakirlerin hakkı olduğunu onlara anlatıyor ve bu yeterince rahatsızlık veriyor.

Son sekiz yıldır Türkiye’nin misafir ettiği 3,5 milyon Suriyeliyle ilgili gerek devlet gerek Türk halkının sergilediği misafirperverlik bütün dünyada Türkiye’nin gerçek anlamda övünç kaynağı. Destansı bir milli meziyet. Başka bir toplumda olsa elbette çok derin sosyolojik ve siyasi sorunlar yaşatabilecek bu hadisenin Türkiye’de yaşanma biçimi gerçek bir başarı ve milli erdem hikayesidir.

Ancak birileri tam da bu milli erdem hikayesini Türkiye için fazla görüyor. Türkiye’yi bu en güçlü, en parlak, en değerli yanından vurmaya çalışıyorlar.

Son zamanlarda tam da bu kasıtla hareket edenlerin başlattığı ırkçı kışkırtmaların iki gün önce az daha nasıl bir faciaya yol açabileceğini gördük. “Küçükçekmece’de Suriyeliler küçük bir kızı taciz etti” diye tamamen asılsız bir şayiayı kelli felli vekillik yapmış isimler sosyal medyadan sorumsuzca ve şehvetli bir linçe davet gibi yayınca az daha tam bir sosyal felaket yaşanıyordu.

Olayın tamamen asılsız olduğunun anlaşılması bile sosyal medya üzerinden ırkçı nefret söylemlerinin pervasız bir coşkuyla patlatılarak sergilenmesini engellemedi.

Bütün nefret ifadelerinin artık anahtar kelimeleri “nargile” ve “plajlar” olmuş. Irkçının zihninde Suriyelilere karşı nefretin donup kaldığı fotoğrafta bu iki unsur sabit diğerleri değişken.

Sosyal medyada Türklük ruhundan, şerefinden, haysiyetinden, vatanperverliğinden uzak bu Klu Klux Klan özentili ırkçıların kampanyaları sürerken Suriyeli bir öğrenci, yazar Mahmut Hacali özellikle kendilerini savaştan kaçmayıp, ülkelerine gidip savaşmaktan bahsedenlere @mahmuthacali adresinden çok anlamlı bir seri twitter mesajı attı. Üslubuna müdahale etmeden, aynen aktarıyorum:

“Biz Suriyeli olarak korkak değiliz, şimdiye kadar 1 milyon şehidimiz var, 2 milyon da yaralımız var, 1 milyondan fazla tutuklu var, gerisi mülteci zaten daha ne yapabiliriz ki?

Savaşın diyorsunuz da silah yok, ayrıca bizim devletimiz bizi öldürüyor!!, hem de öyle böyle değil, silahsız insanlara karşı, uçakla öldürüyorlar bizi. Savaşın diyorsunuz da, kiminle savaşacağız ki!! Esed, Rusya, İran, ABD, İsrail, ve Araplarla mı savaşacağız ??!!

Yahu silah yok silah, güç yok bizde .. hadi nasıl savaşacağız??!! İşini, evini, çocuklarını, ailesini ve paralarını kayıp eden memleketi bırakıp mülteci oldu..

Şu an Suriyeliler bir hayat mücadelesi içinde, buradan çıksa ölüme gidecek kardeşim.

Sorunu çıkaran, serseriliği yapan ve Esed’in gönderdiği fitnecileri gönderin de, bütün Suriyeliler öyle diyorsan, bütün halkın günahını almış olursun. Esed adamlarını gönderiyor Türkiye’ye, Türk milletini Suriyelilere karşı ayağa kaldırsın diye kışkırtıyorlar.

Biz bunu biliyoruz, saygı duymayı biliyoruz. Misafirperverliğin karşısında kötülük yapacak değiliz. Fitneyi çıkaran insanların peşinde koşalım. Türk milletinin ne kadar misafirliği layık ile yaptığını görmüştük zaten. Üç beş kuruş para ile satmayız biz.

* Biz Çanakkale’de, Kûtü’l-Amâre Kuşatmasında ve Libya’da Gazi Mustafa Atatürk’ün yanında nasıl savaştıysak vatan sevgisini biliyoruz.

* Biz sizin ekmeğinizin peşinde değiliz, iş yerinde sizin yerinizi alacak değiliz, siz nasıl bizi kucakladıysanız biz sizi ve Türkiye’yi seviyoruz.

* Size, milletinize, toprağınıza ve insanlarınıza kötülük yapacak değiliz.

* Fitneyi çıkaran insanların amaçları nedir onu beraber aramızdan hep birlikte bulup çıkaralım”

* Bu seri mesajlar çok sayıda olumlu ve olumsuz yorum almış. Olumlu yorumlardan biri kendisini bu şekilde konuşmak zorunda bırakan vatandaşlarımız adına çok içten özür dilemiş.

Arkadaşımız İsmail Kılıçarslan da tam da bu duyguya olabilecek en çarpıcı cevabı vermiş: “…hadi ülkesine döndü diyelim savaşmak için. Kiminle savaşacak? İç savaş bu yahu. Komşusuyla, kardeşiyle, tanıdığıyla savaşmayı reddetmiş adama “niye savaşmıyorsun?” dediğinin farkında mısın? Buna rağmen 1 milyona yakın ölü, 2 milyona yakın yaralı, 1 milyonu geçkin tutuklu vermiş bu ülke 8 yılda. Deli misin yahu?”

Mesela “benim askerim” şehit olurken, “benim ülkemde” “benim vatanımda” bu insanların “nargile” içip plajlarda keyif çatmasına tahammül edemiyorum. Irkçı insanın “Mehmetçiğe” ve “vatan”a bu şekilde “benim” diyerek temellük etme biçimi başlı başına Mehmetçikten de vatan mefkuresinden de ne kadar uzak olduğunu yeterince göstermiyor mu aslında?

İşledikleri ırkçılık ve nefret suçu öyle ağır ki, aslında bu dünyada bir karış toprağa bile sahip olma hakkını kaybettiriyor.

Nihayetinde vatanı vatan yapan her şeyden önce insani-manevi değerleridir. Mazlumlara sahip çıkmak üzere, i’lây-i kelimetullah için bu toprakları sulayarak, toprağı vatan kılan o şehit kanlarıdır. Bu şehit kanlarının suladığı vatan üzerinde ayrık ırkçı otları bitmez..