FOFTİ

İstanbul Ramazan’da, hele içinde bulunduğumuz bahar ikliminde bir başka güzel. İftar ve sahur sofraları, teravihler, kitap fuarları insanların dünyalarını, ufuklarını birbirine katmaları, yoğurmaları ve zenginleştirmeleri için iyi bir vesile oluyor.

Tabi bir de İstanbul seçimlerinin tekrarlanması Ramazan sosyalliğine apayrı bir dinamizm veriyor. Nefis muhasebeleri, partinin muhasebesine, partinin muhasebesi İslam milletinin geleceği için kafa ve kalp yormalarına doğru gidiyor.

Sahada en önemli gündem İstanbul seçimleri. Bu konuda kafası ve tavrı çok net olanlar da var, karışık olanlar da var. 16 milyonluk İstanbul’da 9 milyon seçmenin oy kullandığı bir seçimde oyların birbirine bu kadar yakın çıkmış olması karşısında bir itirazın olması kadar doğal bir şey olamaz. Bunu seçim sonuçlarını kabullenmemek olarak görmek ancak aksi yönde ve aslında izandan yoksun bir propagandanın çok etkili işlediğini ve başardığını gösteriyor. O zaman hiç de makul olmayan, akla ve izana ters böyle bir propagandanın nasıl oluyor da bu kadar etkili işliyor olduğu üzerinde durmak gerekiyor. Eleştiri yapılacaksa da özeleştiri yapılacaksa da bu hat üzerinden gitmek gerekiyor.

Aksini düşünün. Oylar yine birbirine bu kadar yakın ama AK Parti önde olsun. CHP adayı itiraz etmeyecek miydi? Seçim sonuçlarını etkileyecek nitelikte hatalar tespit edildiğinde hangi güç o seçimleri iptal etmeyi engelleyebilirdi?

Ortada henüz bitmemiş bir seçim var. Çünkü itirazlar seçimin bir parçası. Dünyanın her yerinde böyle, Türkiye’de de gelmiş geçmiş bütün seçim tecrübelerinde hep böyle olmuş. ABD’de birçok eyalette oy farkı yüzde 1’in altında olduğunda yeniden sayım yapılması bir kuraldır. İstanbul’da oyların tamamının sayımı kabul edilmiş olsaydı, seçim yenilemeye belki gerek olmazdı. Bu seçimde bile itirazlar üzerine sonucu değişen yerler oldu. O zaman itiraz hakkını kullanmaktan kim niye vazgeçsin?

Sohbet esnasında biri diyor ki: “Bıraksaydık, biraz da onlar kazanmış olsundu. Ülke rahatlar, onlar da ellerini taşın altına koymuş olmanın sorumluluğunu üstlenmiş olurdu.”

Dedim, daha önce de yazdığım gibi, seçim gerçekten kesin bir şekilde böyle sonuçlanmış olursa, bizim de diyeceğimiz şey bundan başkası değil. Hatta bunun için Türkiye’nin demokrasisiyle gurur bile duymaya devam ederiz. Muhalefetin kazanma ihtimalinin bu kadar yüksek olduğu ve bu sonuçların olgunlukla kabul edildiği bir ülkedir Türkiye.

Ne var ki herkes seçime kazanmak için girer. Kimsenin seçimlerde rakipleri kazansın diye girdiği görülmüş bir şey değildir. Maça girmiş herhangi bir takımın son on dakika oyun hakkını kullanmadan karşı takıma oyunu sırf centilmenlik olsun diye bıraktığını gördünüz mü? AK Parti yöneticilerinin kendi adlarına bireysel bir cömertlik yapmaları söz konusu olabilir ama temsil ettikleri halk adına böyle bir cömertlik yapma hakkını siz nerden uyduruyorsunuz?

Üstelik oylar birbirine çok yakın ve ilk başta 29 bin olarak ilan edilmiş geçersiz oyların tekrar sayımından ancak kasıtlı olarak bir parti aleyhine olacak şekilde 16 bin oyun tespit edildiğini gördük. O oylar yerine konulduğunda fark 13 bine düşmüş. Bu kadar oyun bu şekilde yer değiştirmesini tesadüfle geçiştirmek, bunun karşısında bir kasıt aramamak mümkün değil, arayıp da bulamamak da ancak bu hırsızlığın bir parçası olmakla mümkün olabilir.

Oylar kasıtlı olarak yer değiştirmişse bunun adı hırsızlıktır. “Seçimler tekrarlanıyor, çünkü oyları çaldılar” diye başlatılan kampanyaya yavuz hırsızların velvele yapmaları alışıldık bir şey. Ancak bu velveleye bir de YSK’nın kararında “hırsızlık” veya “çalma” gibi kelimelere yer verilmemiş olmasını hırsızlığın yokluğunun ispatı gibi göstermeleri bir kurnazlık değilse artık şu fıkradaki duruma yakıştırılmayı fazlasıyla hak ediyorlar.

Başka bir vesileyle yine bu köşede benzer bir vaka için anlatmıştım, tekrarlayalım. Ancak oradaki fıkrada ismi geçen hayvanı değiştiriyoruz, çünkü o hayvan fıkrada başka bir rolde de geçse kendini o rolle özdeşleştirip alınanlar olduğunu görmüştük. Maksadımız şu Ramazan gününde kimseyi incitmek değil elbet, meramımızı hasıl etmektir.

Vaktin birinde, köyün birinin boş bulunan imam kadrosuna müracaat eden iki kişiden biri bizzat köylüler tarafından seçilecekmiş. Köyün ahalisi ilk defa başına gelmiş bu işlem için bir yöntem tespit etmeye çalışırlar. İstişareler sonucunda adayları imtihan etmeye karar verirler. Bu iş için önce bir jüri tespit edilir. Jüri adayları ilk etapta okuma-yazma imtihanına tabi tutar. Tutar tutmasına ama jürinin kendisi okuma yazma bilmemektedir. Yine de kulaklarına çalışan bir tarzı takip ederek adaylardan bir tahtaya “kedi” kelimesini yazmalarını isterler. Adaylardan biri hemen çok bilmiş müstehzi bir edayla “kedi” diye yazar. Ne beklersiniz? Okuma yazma bilmeyen köylü bir şeye benzetemez tabi. Diğerinin yazmasını isterler. O da belki bilmediğinden belki de köylüdeki zaafı hemencecik fark ettiğindendir, tahtaya kelimeyi yazmak yerine hızla ve üstünkörü bir kedi resmi çizer. Köylü resmi görür görmez “aha işte bu!” der.

YSK, bunlara kediyi daha nasıl göstersin? Açık açık demiş işte, yerinde olması gereken geçersiz oyların, oy pusulalarının, sandık seçmen listelerinin, sandık sonuç tutanağının, sayım döküm cetvelinin “yerinde bulunmadığı” tespit edilmiş. Yerinde bulunmayan şey, hele böylesi bir süreçte “çalınmış” olmaktan başka nasıl ifade edilebilir? Size bir de hırsız resmi mi çizsin okuyabilmeniz için.

Bir şey değil de durumu lehlerine çevirmek için neredeyse okuma yazmayı bile bilmezden gelecekler. İşin kötüsü bu okumaz-yazmazlık paylaşıla paylaşıla ideolojik bir kanaate dönüşüyor.

Şu mübarek Ramazan gününde, hiçbir resmi vasıf taşımaksızın, sadece hâdimi olduğunuz iki Harem’in sahibinin fakir bir kulu olarak hitap etmek istiyorum. Malum, o Harem’in hâdimliği çok şerefli bir makamdır. Malum, bu makam iki Harem’in bakım ve onarım hizmetini üstlenmekten ibaret de değil, aynı zamanda ve daha önemlisi orayı mukaddes bilen İslâm ümmetinin bütün fertlerine karşı da sorumlu kılıyor.

Haremeyn bütün Müslümanların iki mukaddes evidir ve sizler şu anda onlara hizmet makamını üstlenmekle bütün dünyada bir Müslümanın burnu kanasa kendinizi sorumlu hissetmenizi gerektiren ağır bir görev yüklüyor size. Allah’ın size bahşetmiş olduğu büyük servetler ve nimetler bu sorumluluğu en iyi şekilde yerine getirebilecek imkanları fazlasıyla vermiş bulunuyor. Uhdenizde bulunan bu servetlerle dünyanın her yanında açlık ve yokluk çekmekte olan Müslümanların durumu arasındaki trajik çelişki herkesin dikkatini çekmektedir. Sahip olduğumuz servetlerde yoksulların hakkı olduğunu Hâdimi olduğunuz Haremeyn’in sahibi buyuruyor.

Bunu geçelim, varsın Müslümanlar açlık çekmeye devam etsin, Rezzak olan Allah’tır. O, bize onlara yardım elini uzatma ve böylece arınıp yücelme fırsatı veriyor. O fırsatı değerlendiren kendini kurtarmış, kendini temizlemiş olur. Yoksa olsa da olmasa da Allah Rezzak ismiyle elbette herkesin rızkını vermektedir, fırsatı bizler kaçırmaktayız sadece.

Muhterem Hâdimu’l-Haremeyn.

Sizlere bu şekilde hitap etme sebebim, aslında bugünlerde size yaklaşmakta olan büyük bir tehlikeye karşı sizi uyarmaktır. Bu tehlike dünyanızı da ahiretinizi de büyük bir felâkete doğru sürüklemektedir. Şuna lütfen adınız gibi emin olun. Söyleyeceklerimle sadece sizin hayrınızı, selâmetinizi, saadetinizi istiyorum. Size karşı zerrece bir husumet içinde konuşmuyorum. Ama bugünlerde bizzat sizin kendi elinizle yapacağınız duyurulan şeyin size büyük bir felâket getireceği hususunda sizi uyarmayı size karşı bir kardeşlik vazifesi olarak görüyorum.

Belki Kaşıkçı meselesi yüzünden Veliaht oğlunuz benden hiç hazzetmiyordur. Beni size ve ülkenize düşman gibi göstermeye çalışıyordur. Size bütün samimiyetimle söylemek istiyorum ki, vallahi hiçbir şekilde sizin kötülüğünüzü hiçbir zaman istemedik. Kaşıkçı meselesinde adalet talep etmiş olmayı asla size kötülük olarak düşünmedik. Ortada haksızca, zalimce ve vahşice katledilmiş masum bir insan var. Kim öldürmüş ve öldürtmüşse onu bulup cezasını vermek adaletin bir gereğidir. Adaletse, ikame ettiğimizde, nefsimizin veya yakınlarımızın aleyhine bile olsa bizi ihya edecek şeydir. Allah ve Resulü bizi ihya edecek şeye davet ettiğinde, onun çağrısına neden icabet etmeyelim?

Size felâket getirecek olan şey asla bizi mutlu etmeyecektir. Biz sizden çok daha fazla üzüleceğiz, buna da emin olun.

Size felâket getirecek olan şey bugünlerde duyurulmuş olan İslâm âlimlerinin idam edilerek katledilmesidir. Âlimler, peygamberlerin vârisleridir ve her âlim bir âlemdir. Âlimin ölümü âlemin ölümü gibidir. Âlimin katledilmesi de bir âlemin katledilmesi gibidir. Hele İsrail Oğullarına yazılmış olan hükmü hatırlayalım: Bir insanı öldüren bütün insanlığı öldürmüş gibi olur. O insanlığı katletmiş olan Kabil için işlediği cinayet onun felâketini getirdi ve kaybedenlerin ilki oldu.

Çok iyi biliyorsunuz ki, bir âlimi öldürmek bir peygamberi öldürmek gibidir. İsrail Oğulları kendi peygamberlerini haksız yere öldürdükleri için lanetlendi, o günden beri iki yakaları bir araya gelmedi, oradan oraya sürüldüler. Bugün de zannetmeyin ki rahatlar. Yüzyılın anlaşmasını da yapsalar bin yılın anlaşmasını da yapsalar sonları hüsrandır.

Lütfen yanlış anlamayın!

Size âlimleri affedin, öldürmeyin demiyorum. Onları öldürerek kendinize yazık etmeyin diyorum.

Selman el-Avde’yi yakından tanıma fırsatı buldum. Kitaplarını okudum, konuşmalarını takip ettim. Vallahi ona atfettiğiniz aşırılıktan eser yok onda. Sizin resmi ulemanız Afganistan’a Cihad için insanları teşvik ederken, o, “Suudi gençlerinin Afganistan’da ne işi var?” diyor ve böyle bir Cihad yolunun olmadığını söylüyordu. Sizin resmi ulemanız kadınların araba kullanmasının zinhar haram olduğunu iddia ederken, o, Müslüman kadınların Peygamber Efendimiz zamanında develere, atlara bindiğini ve araba sürmenin bundan neden ayırt edildiğini anlayamadığını söylüyordu. Yine sizin resmi ulemanız, Müslümanların gayr-ı Müslimlerle asla iyi olamayacaklarını söyleyerek bir tür nefret aşılarken, o, kendilerine düşmanlık beslemeyen gayr-ı Müslimlere iyi davranmanın, onlarla iyi geçinmenin, bir ve beraber barış içinde yaşamanın yüce Allah’ın talimatı olduğu gerçeğini öğretiyordu.

Selman el-Avde’ye aşırılık ithamı büyük bir bühtandır. Aksine o son derece makul, gençliğin ve modern insanın zihnine son derece aşina söylemiyle İslâm’ı sevdiren alabildiğine sempatik bir İslâm âlimidir.

Sayın Hadimu’l-Haremeyn!

“Size ne benim vatandaşımdan, size ne ülkemin içişlerinden” dediğinizi duyar gibiyim. Eyvallah. Başka hiçbir konuda sizin içişlerinize ne müdahil oluruz ne de karışırız. Bizi ilgilendirmez, saygı da duyarız. Lakin İslâm âlimleri meselesi sizin iç meseleniz değil. Söz konusu âlimler bütün ümmete mal olmuş, kendilerini bütün ümmete kabul ettirmiş değerlerdir. Onlar sizin teb’anız değil, tavsiyelerine kulak vereceğimiz, bize, ilimleriyle, duruşlarıyla ışık tutacak ortak hazinemizdir. Bırakınız onları idam etmeyi onların bir saat bile zindanda tutuluyor olmaları bir ömrü heder edecek bir günah olarak yeter de artar bile.

Siz ki Ahmet b. Hanbel’in mezhebindensiniz. Ona hayatında o meşhur Mihneyi yaşatanları da onun sabredişini de, neticesinde kimin kazanıp kimin kaybettiğini de çok iyi biliyorsunuz.

Muhterem Kral Hazretleri!

Resmi ulemanız sabahtan akşama Türkiye’yi Osmanlı hilâfet rüyaları görüyor olmakla ve Suudi Arabistan’a düşmanlık yapmakla suçlayıp fitne ateşine benzin döküyor. Size bütün açıklığıyla söylüyorum. Vallahi Türkiye Suudi Arabistan’ın düşmanı değildir. Türkiye’den emin olunuz. Türkiye’den size asla zarar gelmez.

Türkiye’nin İslâm dünyasının meselelerine sahip çıkışı sizi rahatsız ediyorsa, buyurun o meselelere siz sahip çıkınız, oradan doğan bir güç ve liderlik varsa sizin olsun. Vallahi böyle bir durumda Türkiye’yi sizi sadece takdir ederken görürsünüz, başka türlü değil. Ama biliniz ki Müslüman dünyanın dağ gibi meseleleri çözüm bekliyor, elbirliği edelim beraber çözelim.

Muhterem Kral Hazretleri!

Gelin şu mübarek Ramazan günü kendinize bir iyilik yapın. Zindanlarınızdaki Ahmed b. Hanbel’lere yapılan zulümleri durdurun. İnanın bu zulümler onlara bir zarar vermez. Onlar hepsi birer kahramana dönüştü bile. Siz onları idam ederseniz veya hapiste tutmaya devam ederseniz, tarihe de mal olurlar ve ruhları nesiller boyu onlara bu zulümleri yapanların peşini bırakmaz. Yapacağınız iyilik onlara değil, bizzat kendinize olacak emin olun. Böylece peygamberlerini öldüren kavimlerin lâneti sizden uzak olsun!

Allah, rızasına uygun olarak yaptığınız bütün amellerinizde sizi muvaffak etsin, uzun ömür versin!

Daha önce kitap tavsiyesiyle ilgili bir prensibimden bahsetmiştim. Hiçbir zaman herkese aynı kitabı tavsiye etmem. Hangi kitabın kimde nasıl bir tesir bırakacağını kestirmeniz kolay değildir. Beni çok etkilemiş bir kitabın herkesi aynı şekilde etkilemesi kaçınılmaz değildir. Bende çok güzel etkilere yol açan bir kitabın kimleri nasıl bir onulmaz maceraya sevk edeceğini bilemezsiniz.

Elbette okumak lazım, ancak kimin hangi kitabı okuyacağı büyük ölçüde kendi durumuyla muvafık olmalıdır. Bir gazete köşesinden herkese ilaç bir kitap tavsiyesinin sağlıklı bir yol olduğunu düşünmüyorum. Ancak okuduklarımızı paylaşmamız, okuduklarımız üzerine de düşünmemiz ve tartışmamız da düşüncenin gelişimi, derinleşmesi ve zenginleşmesi açısından kaçınılmaz bir şey.

Türkiye’de kitap üzerine yeterli bir tartışma ve paylaşım ortamı olduğunu düşünmüyorum. Oysa zannedildiğinin aksine çok iyi bir üretim var. Giderek artmış olan üniversitelerimizde sayıları hızla artan akademisyen ve araştırmacılar bana göre çok sayıda iyi eserler ortaya koyuyorlar.

Kitap okuma hızımızla mütenasip olmayan bir kitap yazma, çevirme ve yayınlama hızımız var gibi. Kitap fuarlarına uğradığınızda bu izlenimi edinebilirsiniz. Tabi bunun uluslararası karşılaştırmalı düzeyde nasıl bir rakamsal karşılığı var, bilmiyoruz ama bir ara baktığımda Türkiye’nin özellikle eser çeşitliliği noktasında hiç de fena olmayan bir noktada olduğunu görmüştüm.

Bu Ramazan günü nasibime düşen kitaplardan sözedecek olursam, ilk sırada Mekke’ye Giden Yol isimli şaheser nitelikteki anlatı kitabının yazarı Muhammed Esed’in bu eserinin devamı niteliğindeki kitabı geliyor. Esed’in Mekke’ye Giden Yol isimli kitabı Müslüman siyasi varlığının çözülme sürecinde olduğu, hilafetin kaldırıldığı ve İslam dünyasının paramparça olduğu bir sürece Arabistan’daki kabileler arasından detayları çok iyi gören ve değerlendiren bir anlatıya dayanıyordu. Yola bir Yahudi olarak başlamış, yolculuğunun sonucunda yaşadıklarının da birikimsel etkisiyle Müslüman olmuştu. Bu serüveni başlıbaşına bu eserini Çağdaş İslami edebiyatın en önemli isimleri arasına koyuyordu. Esed’in Kalbin Yuvaya Dönüşü isimli kitabı Mekkeye Giden Yol’un 2. Kitabı olarak sunulmuş. Kitabın ilk bölümü Esed’in 1932 yılından itibaren, yani Suudi Arabistan’dan dönüşünden sonra İslam dünyasının farklı ülkelerine yaptığı seyahatler üzerine yaptığı ilginç değerlendirmelerden oluşuyor. 2. Bölümü ise eşi Pola Hamide Esed tarafından Esed’in yine uzun süreli ziyaretlerde bulunduğu Pakistan, Bereketli Hilal, İsviçre ve Portekiz gibi bölgelerle ilgili yaşadıklarına dair tuttukları notlardan oluşuyor. Kitabın İngilizceden çevirisini Sinan Yapıcı yapmış.

Müslüman olduktan sonra Müslümanların ahvali üzerine düşünmeye, sorunlarına çözüm üretmeye kendini adamış olan Esed’in bu çalışmalarını tamamlayan diğer bir kitabı yine İşaret Yayınları tarafından Hukukumuz ve Ahvalimiz başlığı altında ve yine Sinan Yapıcı’nın İngilizceden çevirisiyle yayınlanmış. Esed İslam hukukunu geçmiş dönemlerin tarihsel sorunlarına üretilmiş cevapların ebedileştirilerek bütün zamanlar için kapalı fıkıh paketlerine dönüştürülmesine karşılık daha dinamik, günümüzün yeni koşullarına İslam’ın temel ilkelerini yeniden konuşturarak cevap arayan bir akletme biçimi olarak yaklaşmayı öneriyor, belli konularda bu önerisine uygun bir hukuk ilmi pratiği ortaya koymaya çalışıyor. İşaret Yayınları Esed’in bütün eserlerini titiz bir çeviriyle ve güzel bir sunumla yayınlıyor.

Kur’an araştırmalarında son zamanlarda kendine özgü bir çizgi ortaya koyan Kuramer Yayınları düzenlediği başarılı sempozyumları referans metinler haline gelecek şekilde kitaplaştırıyor. Bu çerçevede yayınladığı son kitaplarından biri Makâsıdî Tefsir: Kur’an-ı Kerîm’i Amaç ve Hikmet Eksenli Anlamak başlığı taşıyor. Makâsıd konusu başlıbaşına önemli bir konu. Tam olarak bilinebilir mi? Bildim derken Allah’a, Resulüne veya sözün ve hükmün sahibine kendi maksatlarımızı mı atfediyoruz? Maksatları bilmek hermenötiğin en esaslı konusu. Bir metni anlamak için yazarının niyetini, maksadını bilmek gereği, hükmün ortaya koyulmasındaki hikmeti bilme gereği bir arayış olarak hepimizin bütün anlama çabasına yön veren bir saik. Ancak çoğu kez çuvalladığımız yer.

Neden ve nasıl çuvallıyoruz? Bu da tam da insan bilimiyle alakalı bir konu. Okuyan ve anlayan insanı tanımak lazım yani. Kitap (sempozyum) bu alandaki çalışmalarını bugünlerde kurumsallaştırma yönündeki çabalarıyla temayüz eden, eski Diyanet İşleri Başkanı Prof. Mehmet Görmez’in açılış bildirisiyle başlıyor ve bir çok uzman akademisyen tarafından etraflıca tartışılıyor. Bütün tartışmaları bitiren veya bitirecek bir tartışma değil ama bu alandaki tartışmalara kesinlikle yeni bir referans oluşturacak bir çalışma.

Kuramer’den bir de dikkat çekici hacim ve kalitede, bir o kadar da kaynaklara ve detaylara vukufiyetiyle hazırlanmış bir Siyer Kronolojisi çalışması var. Peygamber efendimizin hayatı, mücadelesi ve bu esnada Kur’an’ı Kerim’in nüzulü, savaşları, görüşmeleri, ayet ve hadislerin işaret ettiği bütün olaylar kronolojik olarak tespit edilerek dökümü yapılmış. Bu alanda ciddi bir boşluk olduğu muhakkak. Bu titizlikte ve bu teferruatta bir eseri ortaya koyduğu için Mehmet Apaydın hocayı tebrik etmek gerek. Ülkemizde ilahiyat alanında akademik seviyeye yeni bir çıta koyduğunu söyleyebilirim.

İbrahim Kalın’ın daha önce yayınladığı Ben, Öteki ve Ötesi isimli kitabı, çok basılıp sattığı halde, üstelik hakkında epey yazılar yazıldığı halde, henüz tartışılmadı. Aslında çok iyi tartışmaları başlatabilecek böyle bir kitabın bile yeterli tartışmayı tetikleyememesi hepimizin ayıbı. Oysa düşünce tartışarak ve hatta çatışarak ilerler. Bunun için belki iyi-kışkırtıcı metinlerle başlar süreç. Oysa bizde kışkırtıcı metinler sadece linç dalgalarını harekete geçirir, tartışmayı değil.

Kalın’ın bu kitabı yeterince tartışılmadan diğer kitabı çıktı: Barbar, Modern, Medeni başlıklı kitap, özündeki barbarlığı hegemonik modernizmiyle örtbas ederek kendini bir medeniyet olarak sunmaya çalışan Batı Medeniyetine karşı insani ve İslami değerlere dayalı alternatif, ama tarihte uygulama imkanı bulmuş, gerçek bir medeniyet perspektifinin bir takdimine çalışıyor. Önceki kitabı gibi yine alanında tartışmalar tetikleyebilecek bir kitap ve her ikisi İnsan Yayınları’ndan yayımlanmış.

Bu aralar kitaptan yana nasibimiz bunlardan ibaret değil, çok şükür epeyce var; amma bu köşenin de bir sınırı var. Belki sonra devam ederiz.

Ramazan insanın kendi benliğinin zindanından çıkıp başka dünyalara doğru açıldığı bir zamandır. Oruç bu açılımı temin eden bir eylem. Bu açılımın maddi şartları fecirden guruba kadar acıksa da yemeyerek, susasa da içmeyerek, dürtülse de kem konuşmayarak sağlanır.

Tabii bu maddi şartları bir de sağlam bir niyet tamamlar. Aynı anda dünyanın her yanında bu ibadete katılan insanlarla birlikte ve tarihin ilk zamanlarından bugüne kadar bu ibadeti yapmış olanlarla bir süreklilik duygusu içinde yerelin ve şimdinin zindanından da sıyrılır insan. Sahip olduğunu zannettiği mülkün aslında kendisine ait olmadığı, üzerinde istediği gibi bir tasarrufu olmadığı hakikatini orucuyla bizzat temsil eder. Sahip olduğunu zannettiği malın en azından bir kısmını gözden çıkarma, onu asıl sahiplerine vermek de aynı istikamette başka bir temsil.

Ramazan’ı tamamlayan, onunla içiçe bir başka ve aslında en önemli ibadet okumadır. Hayatı, ölümü, varoluşu, yaratılışı, başka insanları, fakirleri, yoksulları, mazlumları okuma ve bütün okumaların hülasası olarak bu ayda indirilmiş Kur’an’ı okuma.

Bu ay, içinde Kur’an indirilmiş olduğu için mi mübarek bir aydır yoksa mübarek bir ay olduğu için mi Kur’an bu ayda indirilmiştir? Ulemanın ağırlıklı görüşü birincisini işaret ediyor. Yani Ramazan’ı mübarek kılan bizatihi Kur’an’ın bu ay içinde indirilmiş olmasıdır. Aslında orucun kendisi de insanı Kur’an’ı daha iyi okumaya, daha iyi anlamaya, daha iyi kavramaya hazırlayan bir açılım değil midir?

Okumak, başlıbaşına riskli bir eylemdir. Yeni bir şeyler duymaya açık olmak, o yeni şeylere duymaya kulağını ve kalbini açmak… O açıklıkla okuduğunuz her şey düşüncelerinizi, duygularınızı, varoluş istikametinizi riske atabilir. Bir kitap okuyabilir ve hayatınız değişebilir.

Bu deneyimi tarih boyunca yaşamış sayısız insanın hikayesini duymuşsunuzdur. Okuduğu bir kitapla daha önce tam tersini düşündüğü yeni bir düşünce yoluna dalanların hikayeleri. O yüzden okumak cesaret de gerektiren bir iştir. İnsan olarak varoluşumuzla en mütenasip iştir. O yüzden Ramazan ayında indirilmiş olan Kur’an’ın ilk emridir okumak. Yozlaşmış bir düşünce ve hayat konforu içinde yaşamakta olan insanlara hitaben, hayatlarını değiştirmeye davet eden en etkili eylem olacaktır okumak. Bir toplum kendini değiştirmeye girişmedikçe Allah o toplumu değiştirmez.

Peki, o değişim riskini göze almadan kitap okumak mümkün değil midir?

Olmaz mı? Okuduğu kitabın sadece kendi ezberlerini pekiştirecek boyutlarına açık olabilenler de vardır elbet. Duyduğu hiçbir farklı şeye kulak vermeden geçiştiren, her vaazı kendi benlik zindanını daha da kalınlaştırmak üzere bir tuğla daha katan okumalar da vardır. Böylece benlik zindanının sağladığı konforu korumaya çalışanlar oluyor. Burada konforun zindanla beraber anılması tuhaf gelmesin. Düşünce konforu çoğu kez fark edilmeden yaşanan ve yaşayanı memnun da etmeye devam eden bir zindandır.

Ramazan orucu Kur’an’ı okumaya, vaazına kulak vererek, gösterdiği hakikatleri görerek, uyarılarını alarak, etkilenerek, dolayısıyla değişim riskini alarak okumaya hazırlayan bir atmosfer ağlıyor. Oruç hali okuyacağınız şeye karşı gereğinden fazla işgüzar direnci kırar, araçsallaştırıcı müdahaleleri giderir, kulağınızı daha da fazla açar. Okuduğunuzdan gelebilecek mesajların ilerleyeceği kalp yollarını genişletir.

Kur’an elbette başka kitaplardan başka türlü okunması gereken bir kitap. Başka herhangi bir kitabı okur gibi okumuyoruz. Elimizde onu pasifize edip istediğimiz gibi operasyonlar yapabileceğimiz bir metinsel malzeme olarak görmüyoruz. Öyle görenlerin okuma biçimleri farklı tabi. Abdestsiz okunan Kitab’ın insanı nerelere götürdüğü de…

Kur’an’ın Allah’tan gelen bir mesaj olduğuna inanarak okuduğunda bütün anlam muhtevası da sizi etkileme gücü de değişiyor. Allah size merhamet ediyor ve size şu karanlık dünyada yolunuzu bulabileceğiniz sağlam bir kılavuz gönderiyor. Bugün idrak etmekte olduğunuz Ramazan zamanıyla sizi Kur’an’ın ilk vahyedildiği zamana bağlıyor.

Sen! Bu mesajın birincil muhatabısın. Yüce yaradan araya başka hiç kimseyi koymadan doğrudan sana hitap ediyor. Hiç kimsenin ne aracılığına ne komisyonculuğuna ihtiyacın yok..

Başka kitapları okumanın kendine özgü maddi şartları vardır. Yalnız okursun, sesli veya sesli okursun, başkalarıyla birlikte okursun, inanarak veya inanmayarak okursun, her halükarda ne okursan okursun, okuduğundan dolayı farkında olsan da olmasan da aslında değişim riskini yaşarsın. Ancak Kitab’ı usulüne uygun okuduğunda, yani Allah’tan gelen bir kelam bilerek okuduğunda, hürmeten abdestini alarak, bir de sesli okuyup, okuduğunu bir de dinlediğinde, hele bunu bir de Ramazan orucuyla birlikte yaptığında engin bir ufka doğru açılmışsındır.

***

Ramazan’da okumak deyince bir de başka kitaplar da okumak gelmeli. Aslında her Ramazan ayında bir iki okuma yazısı sözüm vardı. Malum fuarlar var, yeni ve çok güzel kitaplar var. Bir yayınevinin güzel bir sloganı vardı (İz yayınlarıydı hatırladığım kadarıyla) Bütün kitaplar tek bir kitabın daha iyi anlaşılması içindir. Aslında bütün bir hayat o kitabın daha iyi anlaşılmasını sağlıyor olmalı, okumasını bilene. Bir sonraki yazıda inşallah bu aralar nasibimize düşen kitaplarla ilgili izlenimlerimi paylaşmak isterim.

Hayat özünde bir imtihandır, imtihan ise özü itibariyle zordur, zor olmasa adı imtihan olmaz dedik. Ancak bu sözlerin kimin tarafından kime hitaben söylendiği de önemlidir. Yani kim kimi imtihan ediyor? Kim, kimin kimi imtihan ettiğini söylüyor?

Bir vaaz dinlersiniz, vaaz aslında size hitap ediyor, insanların kötülüklerinden bahsediyordur. Siz bir anda kendinizi insanlardan ayrı tutarsınız, “insanlar çok kötüymüş” diye bir sonuç çıkarırsınız, o vaaz gelip size hiç uğramadan geçip gider. Veya tam tersine gelip sizin Ego’nuzu kaşır, enaniyetinizi daha da fazla artırır, başka insanların kötülüklerine dair, dolayısıyla sizin mükemmelliğinize, masumiyetinize, haklılığınıza dair bir de dini bir referans gücü kazanırsınız.

Alın size nefsimizin bize sıkça çekebildiği bir başka numara. O vaaz sizi size anlatıyor halbuki, başkasına bakmadan önce kendinize bakmaya davet ediyor. Hani moda tabirle “farkındalık” oluşturuyor. Nefsinizi tanımanıza fırsat sağlıyor. Allah’ın inayeti olmazsa, yolunuzu aydınlatan nuru yanmazsa, nasıl zayi olabileceğinizi fark etmenizi hedefliyor. Yoksa durumunuzu, yolunuzu, tavrınızı, amellerinizi her halükarda teyit etmeyi değil.

İmam Gazzali özellikle Kur’an okurken, sağlıklı öğüt almanın yollarından biri olarak müjdeleyici ifadelerden ziyade uyarıcı ifadeleri üzerine alınmayı tavsiye eder, tam da bu nedenden dolayı. Yoksa maazallah kılavuz olarak inmiş Kitab’ı okumak bile hidayeti artırmaktan ziyade delaleti artıran bir etki yapabilir. Tabii ki bu etki bizatihi Kitab’ın kendisinden değil, onu okuma biçimindendir.

Bana en büyük düşman yine benden başkası değil. Şimdi imtihandan bahsederken, hangi imtihandan bahsediyorum? Kendi imtihanımdan mı başkalarının imtihanından mı? Bir bakıma başkalarının imtihanından bana ne? Ben başkalarına vekil miyim? Sen başkalarına vekil misin?

İmtihanı hepimizi yaratan yapıyor, tek tek, her birimizi imtihan ediyor. Her birimize ayrı ayrı sorular sorarak. Daha önce karşılaştıklarımızdan farklı şekillerde gelir imtihan. Başkalarının karşılaştığından da farklı da olabilir, çok benzer de olabilir. Ama mutlaka yolumuzu bulacağımız ilkeler net bir biçimde verilmiştir. Ve elbette bu imtihanın bir parçası tam da bu hepimize verilmiş ortak ilkeler ve Kitabın rehberliği etrafında insan olarak birbirimize karşı sergilediğimiz duruşlardır. Bu duruşlarla ya birbirimize omuz verir, yardımlaşır, birbirimizi sever yoldaş olur veya birbirimizle karşı karşıya geliriz.

Ancak olayın imtihan boyutunda kimin kimi imtihan ediyor olduğunu bilmek çok önemlidir. Özellikle nefisle imtihana kimin hakkı ve yetkisi vardır? Yol arkadaşlığı için insanların birbirlerini tanımak için kendi özel amaçları için birbirlerini imtihan etmeleri gayet normal. Sosyolojik süreçler bütün gruplaşmaların, hizipleşmelerin, partileşmelerin bu güven oluşturucu denemelerle oluştuğunu gösterir. Bütün yol arkadaşlıkları bu sadakati öyle veya böyle, şu veya bu düzeyde arar ve bunu temin eden sınamaların yaşanması mukadder olur.

Oysa hayatın imtihan boyutundan bahsettiğimizde biraz daha ilahi boyutta bir imtihandan bahsediyoruz demektir. Doğru, bir Müslüman için ilahi boyuttaki bir imtihanın siyasi boyuttaki bir imtihandan ayrıştırılabileceği seküler bir düzey yoktur. Kişi sevdikleriyle özdeşleşir, onlarla beraberdir ve onlarla yoldaştır, o yolda herkesle aynı hızda olmasa da..

***

Daha önce yazdığım imtihan yazısına ilave olarak bu yazıyı yazmaya sevk eden, orada kullandığım bir ifadenin birçok internet sitesinde yanlış aksettirilmesinden, ifadelerimin hiç istemediğim şekilde alevlendirilmesi oldu.

“Alevlendirmek”, tam da olayın tabiatına uygun bir ifade. Ortada bir fitne ateşi varsa, ona biraz da ben benzin döküp daha da “alevlendireyim” diye bir istidadım yoktur, inşallah. “Ekrem İmamoğlu’nun seçimlerin yenilenmesiyle birlikte girdiği yarım yamalak bir dramı, sayın Abdullah Gül’ün sözleri bile tam bir drama çevirmez, boşuna umutlanmasın” anlamındaki ifadelerimin bir çok internet sitesinde “Abdullah Gül’e Aktay’dan ağır sözler: Boşa umutlanmasın” şeklinde yansıması biraz böyle bir şey, yani zaten var olan fitnenin biraz daha alevlendirilmesine bir katkı gibi olmuş.

Oysa orada umutlanmasın dediğim Gül değil, İmamoğlu. Abdullah Gül’e açıkça demek istediğimi yıllarca aynı davaya baş koymuş biri olmaktan doğan hukukum ve görevimle söylemişim zaten:

“YSK’nın seçim iptali ile 367 zulmünü aynı kefeye koymak çok büyük bir zulümdür. İstanbul seçimlerinde kimseye zulmedildiği yok. Kimse İmamoğlu’nu başkanlık yarışından bile engellemiyor. Sadece tamamlanmamış bir seçim tamamlanmaya çalışılıyor. Oyların birbirine bu kadar yakınlığı böyle bir itiraza da böyle bir YSK kararına da çok normal bir haklılık kazandırıyor zaten. Oysa sayın Gül’ün ve onun nezdinde bütün bir AK Parti camiasının maruz kaldığı büyük zulüm, bu camianın seçme ve seçilme hakkından soykırımcı bir dışlamayla mahrum bırakılmasıydı.”

Sayın Gül’ü yaptığı bu kıyasın yanlışlığını düşünmek üzere vicdanına müracaat etmeye davet edebilirim. Ama orada “Gül boşa umutlanmasın” sözü benim sözümün de kastımın da üslubumun da dışındadır. Ortada bir fitne var ve bu fitneyi daha da büyütmeye katkı yapanlardan olmama adına bu düzeltmeyi yapmayı vicdani bir sorumluluk addediyorum. Gerisi yine sayın Gül’e veya bu yolu paylaşanlara kalmış tabii.

En büyük imtihanımızın nefsimizle olması, birbirimizi nefsimizle hoyratça kaldıramayacağımız imtihanlara itme hakkı doğurmuyor elbet. Ne yazık ki, bir üslupsuzluk, bir düzeysizlik insanları bu tür hadsizce imtihanlara zorluyor ve itiyor. Kraldan fazla kralcılar, hayatında dava için bir insanın gönlünü kazanmamış, taş üstüne taş, baş üstüne baş koymamış, toplamaktan fazla hep dağıtmakla, sevdirmekten çok nefret ettirmekle meşgul cellatlar, fitne ateşine habire benzin döküyor ve alevlenen fitneyi söndürmeye kimsenin gücü yetmediği bir noktaya vardırıyor işi.

Bunu da görüyor ve Allah ıslah etsin diyor, yine de Allah’ın yemin ettiği Asr’a bakarak “sabır tavsiye ediyoruz”.

Diğer yandan elbette birilerinin zorluyor olması o imtihana itilenlerin bütün hareketlerini mazur kılmaz. İmtihan gerçekten zordur. Allah istikamet üzere kılsın.